Phóng tầm mắt ra toàn bộ “công trường” khai thác đá, thật là quang cảnh đồ sộ, người ta không thể tưởng tượng được việc gì đã xảy ra, khiến tất cả hàng loạt những thợ đá kéo nhau bỏ đi. Trên “công trường”, những mảnh đá vỡ, những đá vụn vứt lại tứ tung, tựa như những vết chân bỏ chạy trong hỗn loạn. Trên những mảnh đá đó còn đê lại vết đục khá sâu và những mạt đá bắn tung tỏa khắp nơi, cũng như có ý bảo cho mọi người rằng: lúc bấy giờ, trên “công trường” đang tràn trề bầu không khí vui vẻ và lao động hăng say.
Những tác phẩm ở những mức độ tiên triển khác nhau trên công trường như ngưng đọng vết thời gian ở đó. Vậy trên đảo đã xảy ra việc gì?
Núi lửa phun trào trăng? Chẳng phải là đảo này được hình thành nhờ núi lửa đó sao? Đúng thế, nhưng các nhà địa chất bảo rằng, đảo Rapanui cố nhiên là đảo núi lửa, nhưng núi lửa đã tắt từ lâu, trước khi có loài người đến cư trú trên đảo, và nó đã ổn định suốt từ đó. Hay là bị cuồng phong sóng giữ, hoặc tai họa gì đó khiến cho công trường phải dừng việc. Nhưng cư dân trên đảo đã quá quen với cảnh sóng gió như vậy, chắc chắn chẳng có gì phải hoảng loạn trước cảnh đó. Và nếu thế, sau khi tai qua nạn khỏi, công việc lại có thể phục hồi trở lại, Nhưng họ đã không làm như thế.
Vì sao lại như vậy? Vì sao phải tạc những tượng đá khổng lồ này là một điều bí ẩn, vì sao trên công trường đá đột ngột dừng mọi việc lại là một bí mật nữa.
Rất nhiều nhà nghiên cứu đã tìm hiểu nghiên cứu 600 pho tượng rải rác trên đảo và quy mô, tình hình ở những nơi công trường khai thác đá tạc tượng đã cho rằng, khôi lượng công việc như thê đòi hỏi phải có 5.000 lao động khỏe mạnh mới có thể làm nổi. Họ đã tiến hành, thì nghiệm, tạc một pho tượng đá hình người cỡ trung bình, thấy rằng phải có mười mấy thợ làm việc suốt một năm. Dùng bộ con lăn gỗ trượt đi hầu như là cách giải quyết duy nhất vấn đề vận chuyển trên đảo. Hơn nữa phương pháp vận chuyển nguyên thủy đó có thể đưa được những vật khống lồ như vậy đến bất cứ xó xỉnh nào trên đảo. Thế nhưng, rõ ràng phương thức này đòi hỏi rất nhiều sức lao động. Điểu đó hãy tạm chưa nói tới, điều khiến chúng ta càng khó hiểu nữa là, khi Jacôbơ Rugơven mới đến đảo này, ông ta đã nói rằng trên đảo dường như không có cây cối gì cả. Vậy là không thể có việc dung con lăn gỗ để vận chuyển những tượng đá khổng lồ đó được.
