Hồ Titicaca là hồ nước ngọt cao nhất thế giới. Phía Đông Nam hồ cách 21 km, tại nơi núi non trùng điệp trên mực nước biển 4000 mét này là cao nguyên của người Anhđiêng xưa, trên đó có di chỉ văn hóa Tiyaoanacos của thòi kỳ văn hóa Inca. Năm 1548, những người thực dân Tây Ban Nha phát hiện một ngôi làng nhỏ được người Inca gọi là Tiyaoanaca, rồi họ thông báo với thế giới bên ngoài. Từ đó, văn hóa Tiyaoanaca với đặc trưng kiến trúc bằng đá tinh xảo mỹ quan đã nổi tiếng thế giới. Tiếp theo là những vấn đề: Di chỉ này được xây dựng bao giờ, do ai xây dựng nên, nó là cái gì… đó là điều được người ta bàn cãi suốt 4 thế kỷ nay.
Hồ là một quần thể di.chỉ lớn, rải rác trên một dải đất cao, dài 1000 mét, rộng 400 mét, án ngữ đoạn đường quan trọng từ Thái Bình Dương vào đất liền. Di chỉ này bị một con đường lớn chia cắt làm hai nửa. Một bên là kim tự tháp Agabana với các tầng của nó, cao 15 mét, chiếm diện tích 210 m2. Còn bên kia là công trình kiến trúc Carasasa3’a dài 118 mét, rộng 112 mét. Kiến trúc này đến nay vẫn nguyên vẹn, chưa bị tổn hại gì, tường đá bôn bề kiên cô”, bên trong có bậc thang dẫn xuống sân trong. Góc Tây Bắc là một di tích cổ kiệt tác, một trong những di tích nổi tiếng nhất Nam Mỹ, đó là “Cổng Mặt Trời”. Nó được coi là tượng trưng kiệt xuất nhất của nền văn hóa Tiyacanaca.
Văn hóa Tiyaoanaca ảnh hưởng đến toàn thể Pêru từ thế kỷ 5 đến thế kỷ 10, mà “Cổng Mặt Trời” là đại diện cho nền văn hóa này. Từ một tảng đá dài nguyên khối nặng hàng trăm tấn được tạo hình, chạm khắc trang trọng, tỷ lệ cân đối mà hình thành Cổng Mặt Trời. Nó cao 3,048 mét, rộng 3,962 mét, ở giữa đục thành một cửa thông. Phía trên cửa, chính giữa khắc nổi một phù điêu hình người. Thần tượng đầu người đó phát ra muôn ngàn tia sáng, hai tay đều cầm gậy. Hai bên là ba hàng bằng nhau những phù điêu khắc hình người sinh động như thật. Trong đó hai hàng trên dưới là những dũng sĩ có cánh, mắt nhìn về thần tượng. Còn hàng giữa là những loài chim được nhân cách hóa. Phù điêu thể hiện một thế giới thần thoại kỳ ảo. Tảng đá này khi được phát hiện đã bị đổ nát. Năm 1908, qua tu chỉnh đã khôi phục được nguyên dạng. Nghe nói, hàng năm cứ ngày 21 tháng 9, khi mặt trời mọc, tia nắng đầu tiên của mặt trời sẽ chiếu xuyên qua giữa cổng đó.
