Thế nhưng, ai đã sáng tạo ra kiệt tác đó? Những thư tịch liên quan đến Phật học là để ai nghiên cứu? Các nhà sử học từ nước ngoài cũng tổ chức thành đoàn tới tấp đến để nghiên cứu, mong tìm ra được lời giải đáp.
Theo ghi chép thực sử, nơi đây từng bị những dân tộc du mục hung hãn nhiều lần tới xâm phạm như người Thổ Phiền, Hồi Hột, Tây Hạ, Thổ Lô Phan…
Trải qua những năm tháng chiến tranh loạn lạc như vậy mà những di sản văn hóa quý báu như vậy không hề bị tổn thất, chẳng nhẽ là do “Phật pháp vô biên” sao? Hay là kể cả những dân tộc còn hoang dã vẫn khiếp sợ trước thần oai của tượng Phật, không dám phá phách?
Chúng ta chỉ có thể suy đoán rằng: Hàng đoàn tăng ni quy y Phật pháp, để biểu thị lòng thành kính của mình đã phát tâm nguyện sẽ khắc một hoặc một số tượng Phật vậy là người trước ra đi, người sau tiếp đến, cùng làm những công việc như vậy, và cùng phát tâm nguyện như nhau. Tinh thần kế tiếp nhau như vậy cuối cùng đã sáng tạo ra công nghiệp vĩ đại không tiền khoáng hậu như vậy. Nó cũng phát huy được trí tuệ, nghị lực và tính nhẫn nại của người Trung Quốc đến mức cao độ.
Còn rốt cuộc, sự việc diễn ra thực sự ra sao, chúng ta chưa thể tìm được câu trả lời thỏa đáng.
Chỉ có thể căn cứ vào những dấu vết tàn tích để lại, bằng phương pháp khoa học nhất để đưa ra một giả thuyết mạnh dạn mà thôi.
